Հայերեն վիմագրեր

Առ այսօր Ջավախքի հայերեն վիմագրերը հավաքագրելու, վերծանելու և հրատարակելու նպատակամղված աշխատանք չի կատարվել: Բնագավառին հետամուտ մասնագետների (Բրոսսե Մ. __2121 Brosset M., Melangesasiatiques. t.II, 2e et 3e1, St. Petersburg, 1854. , Մարգարյանց Կ. __2222 Մարգարեանց Կարապետ Տէր—Սարգսեան,Հայրենեաց հնու­թիւն­ներից.– «Արարատ», 1873, Ժ, էջ 389: , Էփրիկյան Ս. __2323 Էփ­րի­կեան Ս., Պատ­կե­րա­զարդ բնաշ­խար­հիկ բա­ռա­րան, հ. Ա, Վե­նե­տիկ, 1903-1905: , Լալայան Ե. __2424 Լա­լա­յան Ե., Եր­կեր, հ. 1, Երևան, 1983: Ի դեպ, ուշ միջ­նա­դար­յան հայերեն արձանագրությունների գոյությունը Ջա­վախ­քում փաստում է նաև Սեյլանը. «Ջաւախէթում կան նոյն ժա­մանակից գերեզմանաքարեր և այլն արձանագրւած, բայց չէ յաջողւել պ. Լալայեանին տեսնել» (Սէյլան, Արաքսի զո­հե­րը.– «Տարազ», 1889, N40, էջ 919): , Դավլիանիձե Լ. __2525 Давл­ианидзе Л. С., К изучениюцундско-тмговских хач­­­­каров (крестов-камней), Вестник гос. музея Гру­зии,1959. ) ոչ մեծ խումբը ցայժմ գիտական շրջանառության մեջ ներմուծել է սոսկ մի քանի միավոր վիմագրերի վերծանություն, որոնց զգալի մասը չի համապատասխանում վերծանման ընդունված արդի չափանիշներին: ԺԴ-ԺԶ դարերին վերաբերող հրատարակված աղքատիկ նյութերը խնդրի մեջ չխորացած որոշ մասնագետների համար հիմք են ծառայել հապճեպ և անհիմն եզրահանգումների: Այսպես, Դ. Բերձենիշվիլին բոլորովին վերջերս մի առիթով նշել է. «Հատկանշական է, որ Ջավախեթիի վիմագրության մեջ նախքան ԺԴ դարը հայերեն արձանագրություններ առհասարակ չեն երևում, մինչդեռ վրացերեն արձանագրությունների հարստությամբ այս երկրամասը մեր երկրի ընտրագույն կողմերից է» __2626 ბერძენიშვილი დ., ახალქალაქი ჯავახეთისაჲ, “არტანუჯი”, 1998, No 7, էջ 18: : Առավել անհեթեթ կարծիք է հայտնել Վրաստանի մշակութային արժեքների պահպանության գերատեսչության փոխտնօրեն Պաատա Գափրինդաշվիլին, համաձայն որի` Ջավախքում հայերեն արձանագրություններ կան միայն Թմոգվի ամրոցի մոտ, այն էլ` ԺԹ դարի __2727 “კვირის პალიტრა”, 25-31. 07. 2005, No 30: : Մինչդեռ երկրամասի տարածքում իրականացված դաշտային հետազոտությունների տևական ընթացքն ի հայտ բերեց հայերեն վիմագրերի այնպիսի քանակություն և ժամանակագրական ընդգրկում (առնըվազն ԺԳ դարից սկսած), որը ոչ միայն ինքնին հերքում է մինչ այժմ խնդրի առնչությամբ արտահայտված թյուր տեսակետները, այլև առատ լույս սփռում Ջավախքի պատմության մթին էջերին: